خاکورزی حفاظتی در مناطق خشک

خاکورزي حفاظتي از دهه 1940 در اروپا و آمريكا به عنوان يك سيستم جايگزين گاوآهن برگردان‌دار، به علت خشکسالی­های بوجود آمده و به منظور جلوگيري از فرسايش آبي و بادي مورد توجه قرار گرفت و كشاورزي بدون شخم براي اولين بار معرفي گرديد. علاوه بر حفظ و نگهداري منابع آب و خاك، سلامتي مواد غذايي، حفظ طبيعت و محيط زيست از موارد دیگری است که در شرايط كنوني توجه كشورهاي پيشرفته را در استفاده از سيستمهاي خاك‌ورزي حفاظتي به خود معطوف داشته است.یکی از مشخصات مناطق خشک ونیمه خشک ما پایین بودن رطوبت هوا که موجب افزایش شدت تبخیر وتعرق میشود و در نتیجه باعث افزایش آب مورد نیاز گیاه میگردد که یکی از راههای کاهش تبخیر حفظ بقایای گیاهی در سطح یا نزدیک سطح خاک در مناطق خشک به خصوص در فصل تابستان که میتوان دور آبیاری را افزایش داد واز مشخصات دیگر منطقه فقیر بودن خاک از مواد آلی است که مدیریت بقایای گیاهی از روش های اصلاح و حاصلخیزی این مناطق میباشد .

خاکورزي حفاظتي :

    هدف از خاك‌ورزي حفاظتي كاهش شدت عمليات خاك‌ورزي و مديريت بقاياي گياهي موجود در سطح خاک مي‌باشد. هرگونه تلاش در كم‌كردن شدت عمليات خاك‌ورزي، كاهش عمق شخم و يا سست و لق‌كردن خاك بدون زیر و رو (برگرداندن) کردن آن، خاك‌ورزي حفاظتي محسوب مي‌گردد. در اين سيستم پس‌مانده‌هاي محصول قبلي تماماً يا قسمتي از آن (حداقل 30 درصد) در سطح يا نزديك سطح خاك نگهداري مي‌شود حفظ بقاياي گياهي در سطح يا نزديك سطح خاك در روش‌هاي خاك‌ورزي حفاظتي باعث حفظ رطوبت خاک، جلوگيري از شستشوي ذرات خاك بر اثر ضــربات باران در اراضی شیب دار و كاهش فرسايش آبي می­گردد، همچنين كاهش شدت برهم‌زدن خاك در سيستم خاك‌ورزي حفاظتي از خردشدن و جابجايي زياد ذرات خاك و پودرشدن آن جلوگيري كرده و باعث كاهش فرسايش بادي ‌می­گردد.

چگونگی اعمال خاکورزی حفاظتی در مناطق خشک :

برگردان نکردن خاک و حفظ بقایای گیاهی در سطح در صورت عدم اعمال مدیریت صحیح می­تواند موجب بروز موانعی در کشت محصول بعدی گردد. وجود زياد علفهاي هرز، يكي از مشكلات مشاهده شده در سيستم خاك‌ورزي حفاظتي مي‌باشد. دانه‌هاي باقي‌مانده محصول قبلي و بذور علفهاي هرز به علت حفظ بقاياي گياهي در سطح خاك و عدم برگردان ‌‌شدن خاك،  شرايط مساعدی براي سبزشدن در اين روش خاك‌ورزي را دارند. اين مشكل در تناوب غلات با محصولات رديفي به علت ريزش بذور غلات از كمباين و قرار گرفتن در ترک­های زمين و سبز شدن سریع تر آنها نسبت به محصول اصلی بیشتر مشاهده می­گردد.

علاوه بر آن حفظ بقايای گیاهی در سطح خاك در خاك‌ورزي حفاظتي در طي كشت‌هاي متوالي به خصوص در مناطق با نظام دو كشتي كه فرصت كمتري براي پوسيدن‌ بقايا وجود دارد، تجمع بقاياي گياهي در سطح را به دنبال خواهد داشت. حجم زياد بقاياي گياهي در سطح خاك، خطر ابتلا به بيماريها و حمله آفات را افزايش مي‌دهد. در این پروسه عمل کاشت و مبارزه با علفهاي هرز با افزايش حجم بقايا به مرور زمان مشکل مي­گردد.

همچنین متفاوت بودن شکل بستر کاشت در دو محصول متوالی (بستر  پشته‌اي و مسطح) از موانع دیگردر اعمال روش حفاظتی می باشد. بطور مثال غلات در برخی استانهای کشور بصورت مسطح و ذرت بر روي پشته‌ كاشته مي‌شود. بنابر این برای اعمال خاک­ورزی حفاظتی نیاز به یک مدیریت خاص می­باشد که بتواند مشکلات اشاره شده را تا حد زیادی کاهش دهد. مطالعات و آزمایش­های انجام شده در ایران مشخص نموده که در بین روش های مختلف مدیریتی که در دنیا در دست اجرا است روش خاک­ورزی پشته­ای با شرایط مناطق خشک ایران تطابق بیشتری دارد

ازاهداف کلی خاکورزی حفاظتی :

کنترل فرسایش

افزایش باروری خاک

باقی ماندن رطوبت درخاک

افزایش بازده مصرف آب

کاهش مصرف انرژی و نیروی کارگری ومصرف نهاده ها

روش‌هاي خاکورزي حفاظتي

كم‌خاك‌ورزي و بي‌خاكورزي دو روش متداول در خاك‌ورزي حفاظتي است. در  روش كم‌خاك‌ورزي عملیات  بر حسب نوع گیاه و میزان بقایای محصول قبلی تا عمـــق کــافی(15-8 سانتی متر) برای قرار دادن کود و بذر و مخلوط کردن بقایا با لایه سطحی انجام می گیرد. در روش بي‌خاك‌ورزي هیچ نوع عملیات خاک ورزی صورت نمی­پذیرد و تنها ماشین کاشت كود و بذر را باحداقل به هم خوردگي در خاك قرارمی ­دهد. در روش بي‌خاك‌ورزي بقاياي گياهي در سطح خاك(روی خاک) رها می گردند.

          روش های خاکورزی حفاظتی در مناطق مختلف دنیا با توجه به شرایط خاک و اقلیم هر منطقه بومی گردیده و از مزایای ویژه ای که برای آن منطقه دارد استفاده می‌گردد.

مزاياي خاكورزي حفاظتي در مناطق خشك :

حفظ رطوبت خاك

افزايش درجه حرارت خاك در فصل پاييز و تعديل آن در فصل تابستان

افزايش حاصلخيزي خاك

پيش­رس كردن محصول در نظام دو كشتي

 

الف- مشکلات اساسی موجود:

1-    عدم آگاهی کشاورزان از سیستم کشاورزی حفاظتی

2-     عدم وجود دستگاههای خاکورز مرکب به اندازه نیاز

3-    عدم وجود دستگاههای بذر کار کشت مستقیم به اندازه نیاز

ب-مشکلات فنی:

1-    عدم تسطیح  مناسب اراضی

2-    رویش سریع علف های هرز قبل از سبز شدن محصول اصلی

3-    عدم  تخمین جگالی ظاهری خاک و تشخیص درصد میزان ماده آلی موجود خاک توسط کارشناسان

4-    عدم انتخاب مزارع دارای شرایط  ماسب نوع کشت( کم خاکورزی؛بی حاکورزی)

 

باتوجه به سابقه دیرینه بعضی از کارشناسان و تجربه چند ساله در کشت و زراعت  لذا لازم است که نظرات آنها رامحترم شمرد و در صورت صلاحدید آن را توصیه نمود.

لازم  است اجرای طرح مدیریت بقایای گیاهی را یک پروژه اجباری دیکته شده تلقی ننمود تا اگر چنانچه جائی نتیجه ای منفی داشت ؛ تبلیغات سوئی علیه این طرح بی نظیر نشود.

با توجه به رهیافت های موجود ترویجی در کشور نسبت به فرهنگ سازی و آموزش زارعین اقدام نمود و این مهم نیاز به برنامه ریزی و تخصیص اعتبارات ویژه دارد.

 

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: